Όταν οι γιορτές συναντούν το πένθος
Ίσως σήμερα (ειδικά αν είναι το πρώτο Πάσχα μετά την απώλεια) να αναρωτιέσαι: πώς γίνεται ο κόσμος να γιορτάζει σαν να μη συμβαίνει τίποτα;
Να στρώνεται το τραπέζι, να ανάβουν οι λαμπάδες και τα βεγγαλικά και να γεμίζουν οι δρόμοι, ενώ μέσα σου όλα έχουν σταματήσει. Ενώ μέσα σου δεν γιορτάζει τίποτα.
Γιατί αυτό κάνει το πένθος. Σταματάει τον εσωτερικό σου χρόνο. Παγώνει το ρολόι μέσα σου. Ένα ρολόι που θα ήθελες όσο τίποτε άλλο να γυρίσεις τους δείκτες του προ τα πίσω, πριν από την ώρα μηδέν. Κι όσο κι αν θέλεις να φωνάξεις "στοπ" – μέσα σου ή και απ' έξω – ο κόσμος θα συνεχίζει να κινείται. Να γελάει, να βιάζεται, να κανονίζει διακοπές, να ψωνίζει δώρα.
Και εσύ, εκεί. Σαν να έχεις αποκοπεί από τη ροή της ζωής. Σαν να σου έκλεισαν το μικρόφωνο και να σε βλέπουν να μιλάς, αλλά να μην σε ακούει κανείς.
Οι γιορτές είναι ίσως η πιο σκληρή υπενθύμιση αυτής της αντίθεσης. Εκεί που όλα υποτίθεται πως πρέπει να είναι χαρά, αγάπη, οικογένεια, πληρότητα - εσύ βιώνεις το κενό, την απουσία, το ανείπωτο.
Τα φώτα ανάβουν. Τα τραπέζια στρώνονται. Οι άνθρωποι αγκαλιάζονται.
Και εσύ στέκεσαι εκεί, με το βλέμμα θολό από την απώλεια, και σκέφτεσαι:
«Πώς γίνεται να χαίρονται τόσο πολύ; Δεν βλέπουν ότι λείπει κάποιος;»
Όχι, δεν βλέπουν. Όχι πραγματικά. Κι αυτό είναι από τα πιο μοναχικά συναισθήματα στον κόσμο.
Δεν είναι ότι δεν θέλεις τη χαρά των άλλων. Δεν είναι ότι σε ενοχλεί που γελάνε, που τραγουδάνε, που γιορτάζουν. Είναι ότι αυτή η χαρά είναι τόσο αντίθετη με αυτό που συμβαίνει μέσα σου. Και αυτή η αντίθεση κάνει τη μοναξιά του πένθους ακόμα πιο έντονη.
Πριν λίγες μέρες, μια φίλη μου που πενθεί εδώ και δύο χρόνια, μου είπε κάτι που με άγγιξε γιατί το γνωρίζω πολύ καλά:
«Κατερίνα, η χειρότερη στιγμή δεν ήταν η κηδεία. Εκεί ήταν όλα μια θολούρα, ένα σοκ όπου όλοι μοιράζονταν τη θλίψη. Αλλά το πρώτο Πάσχα μετά; Αυτό ήταν που με διέλυσε. Στεκόμουν εκεί, με τα μαύρα μου, ενώ γύρω μου ο κόσμος γιόρταζε και χαμογελούσε. Ήταν σαν να είχα παγιδευτεί ανάμεσα σε δύο κόσμους – τον δικό μου που είχε σταματήσει και των άλλων που συνέχιζε κανονικά.»
Αυτό είναι το πένθος στις γιορτές: Μια αίσθηση αποξένωσης. Μια παραφωνία σε μια μελωδία που δεν σε συμπεριλαμβάνει πια. Ένα συναίσθημα πως κάτι δεν πάει καλά σε αυτή την εικόνα. Πως βρίσκεσαι σε λάθος σενάριο, σε λάθος σκηνή, σε λάθος εποχή.
Η κοινωνία μας δεν ξέρει πώς να σταθεί απέναντι στο πένθος. Δεν ξέρει πώς να το κοιτάξει, πώς να το αγγίξει, πώς να το τιμήσει. Θέλει να περνάει γρήγορα. Να μην "βαραίνει την ατμόσφαιρα". Και στις γιορτές; Εκεί η αμηχανία είναι ακόμα πιο μεγάλη. Σαν να μην υπάρχει χώρος για τίποτα που δεν είναι χαρούμενο. Σαν να μην είναι «κατάλληλη στιγμή» να πενθείς.
Αλλά να σου πω κάτι; Δεν υπάρχει κατάλληλη στιγμή να πενθείς. Υπάρχει μόνο η αλήθεια σου, υπάρχει μόνο η στιγμή σου.
Αν πενθείς φέτος, θέλω να σου πω κάτι:
Δεν είσαι υποχρεωμένη να γιορτάσεις. Δεν είσαι υποχρεωμένη να χαμογελάσεις. Δεν είσαι υποχρεωμένη να κάνεις τίποτα που δεν αντέχεις να κάνεις.
Και κάτι ακόμη:
Το πένθος σου είναι έγκυρο. Ό,τι κι αν σου πουν. Όσα χρόνια κι αν έχουν περάσει. Όσο "καλά" κι αν φαίνεσαι απ' έξω. Όσες φορές κι αν προσπάθησες να σταθείς ξανά στα πόδια σου αλλά δεν τα κατάφερες ακόμη.
Η απουσία δεν είναι λιγότερη με το πέρασμα του χρόνου. Μόνο αλλάζει σχήμα. Και αυτό είναι φυσικό. Και σωστό. Πρέπει να αλλάξει σχήμα για να μπορέσεις να την συμπεριλάβεις.. μέσα σου. Εσύ θα μεγαλώσεις.. για να χωρέσει. Θα αναγκαστείς, ναι, αλλά θα μεγαλώσεις η μάλλον θα ανακαλύψεις την μεγαλοσύνη σου.
Υπάρχουν μερικά πράγματα που έχουν βοηθήσει εμένα και πολλούς άλλους ανθρώπους που έχουν περάσει γιορτές μέσα στο πένθος. Τα μοιράζομαι μαζί σου, μήπως κάποιο σου φανεί χρήσιμο:
Δημιούργησε τον δικό σου χώρο μνήμης
Μην προσπαθήσεις να προσποιηθείς ότι δεν υπάρχει η απουσία. Αντίθετα, δώσε της χώρο. Άναψε ένα κερί. Βάλε μια φωτογραφία στο τραπέζι. Πες το όνομα του ανθρώπου που λείπει. Μοιράσου μια ιστορία γι' αυτόν.
Όρια, όρια, όρια
Δεν είσαι υποχρεωμένη να πας παντού. Δεν είσαι υποχρεωμένη να μείνεις πολλή ώρα. Είναι εντάξει να πεις "όχι" ή "θα περάσω για λίγο". Είναι εντάξει να φύγεις όταν νιώσεις ότι δεν αντέχεις άλλο.
Βρες τους ανθρώπους που καταλαβαίνουν
Υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να σταθούν στην αλήθεια του πένθους σου χωρίς να νιώθουν άβολα. Που δεν θα σου πουν "έλα, μην είσαι έτσι σήμερα". Βρες αυτούς τους ανθρώπους και κράτα τους κοντά σου.
Δημιούργησε νέα τελετουργικά
Ίσως οι παλιές παραδόσεις να πονάνε πολύ τώρα. Είναι εντάξει να δημιουργήσεις καινούργιες. Να πας κάπου αλλού. Μην βάλεις εκείνη τη μουσική. Μην φτιάξεις εκείνο το φαγητό. Μην πας στο ίδιο μέρος.
Φτιάξε κάτι καινούριο. Κάτι που δεν κουβαλάει μνήμες που πονούν . Ή κάτι που κουβαλάει μνήμες αλλά σου προσφέρει γαλήνη. Μια βόλτα στη φύση. Ένα γράμμα προς το πρόσωπο που έφυγε. Μια νέα μικρή τελετουργία, μόνο για σένα.
Μπορεί να μην γεμίζει το κενό. Δεν γεμίζει αυτή η απουσία . Αλλά ίσως σου δώσει χώρο να ανασάνεις.
Επίσης, αν σου συμβαίνει αυτό :
Κάποτε, μια γυναίκα μου είχε πει:
«Δεν είναι ότι δεν μπορώ να χαρώ. Είναι ότι νιώθω ενοχή όταν το κάνω. Σαν να προδίδω αυτόν που έφυγε.»
Αυτό το συναίσθημα είναι τόσο κοινό και τόσο σπαρακτικό.
Αλλά άκουσέ με: Δεν προδίδεις κανέναν όταν νιώθεις χαρά. Η χαρά δεν ακυρώνει τη θλίψη. Συνυπάρχει μαζί της.
Το πένθος είναι μια μορφή αγάπης. Και η αγάπη είναι πολυδιάστατη. Δεν είναι μόνο δάκρυ. Είναι και μνήμη. Είναι και νοσταλγία. Είναι και «σ' ευχαριστώ που υπήρξες».
Κι αν κάποια στιγμή γελάσεις, ή φας κάτι που σου άρεσε, ή αγκαλιάσεις κάποιον, δεν σημαίνει ότι σταμάτησες να πενθείς. Σημαίνει απλώς ότι είσαι άνθρωπος.
Αν αυτές τις μέρες το τραπέζι σου έχει μια άδεια καρέκλα.. Αν η καρδιά σου έχει ένα κενό που καμία γιορτή δεν γεμίζει.. Αν οι μέρες σου μοιάζουν πιο βαριές απ' όσο αντέχεις..
Θέλω να ξέρεις κάτι:
Δεν είσαι μόνη.
Υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι που αυτή τη στιγμή νιώθουν όπως εσύ. Που νιώθουν ότι δεν χωράνε στη χαρά των ημερών. Που προσπαθούν να μην "χαλάσουν" τη γιορτή των άλλων με τη δική τους αλήθεια.
Εμείς. Εσύ. Εγώ. Πολλές γυναίκες σαν κι εμάς.
Κι αυτό που μας ενώνει δεν είναι η θλίψη. Είναι η αγάπη που συνεχίζει.
Η αγάπη που βρίσκει τρόπο να υπάρχει, ακόμα και χωρίς φυσική παρουσία.
Και αυτή η αγάπη — όσο αόρατη κι αν είναι — είναι η δική μας γιορτή.
Καλή Ανάσταση 🤍
